Η ξεχωριστή μαγεία της Αλεξάνδρειας: Μέρος Ι – Μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες

Καλησπέρα!

Ήταν περασμένα μεσάνυχτα, λίγες εβδομάδες πριν, όταν έγινε γνωστό ότι ο Γιάννης Μπεχράκης, εμβληματική μορφή στο χώρο του φωτογραφικού ρεπορτάζ, έφυγε από τη ζωή προλαβαίνοντας όμως να μας χαρίσει εικόνες μιας πραγματικότητας που όλοι γνωρίζουμε αλλά ταυτόχρονα αγνοούμε. Στην ειδησεογραφική αποτύπωση του δυσάρεστου αυτού νέου, παρατήρησα ότι υπήρχε συχνά το επίθετο «κοσμοπολίτης» δίπλα στο όνομά του. Με αφορμή αυτό, αναρωτήθηκα ποια ακριβώς είναι η έννοια του «κοσμοπολιτισμού» και έτσι βρέθηκα με το λεξικό ανά χείρας.

Ο συγκεκριμένος λοιπόν όρος είναι η ελληνική απόδοση του ελληνογενούς, γαλλικού «cosmopolitisme» και σημαίνει πρώτον, τη θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος είναι κατ’ αρχήν πολίτης του κόσμου και έπειτα μέλος ενός κράτους ή έθνους και κατά δεύτερον, τον τρόπο ζωής και σκέψης του κοσμοπολίτη που χαρακτηρίζεται από τα συχνά ταξίδια, την άνετη προσαρμογή και πολλές φορές την υπέρβαση των διαφορετικών κάθε φορά εθνικών παραδόσεων, νοοτροπιών και συνηθειών.

Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: είναι ο Έλληνας κοσμοπολίτης ή εν πάση περιπτώσει και κοσμοπολίτης; Και αν δεν είναι, υπήρξε κάποτε; Το φιλοσοφικό αυτό ερώτημα έρχεται να συμπληρώσει ένα ακόμα πιο διαδεδομένο: «Είμαστε τελικά Ευρωπαίοι ή Ανατολίτες»; Έχουμε την ταυτότητα του κληρονόμου του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που αποτελεί το θεμέλιο λίθο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της θεσμικής οργάνωσης της Ευρώπης; Ή από την άλλη είμαστε περισσότερο Ρωμιοί και εμπιστευόμαστε το ένστικτο μας, ανάγουμε τη φιλία σε ανεκτίμητη αξία και θεωρούμε τη φιλοξενία νόμο, όπως οι λαοί της Ανατολής; Γρήγορα καταλαβαίνει κάποιος ότι είναι αδύνατον να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα από το σπίτι του. Έτσι και εγώ, αποφάσισα να ταξιδέψω, να πάω κάπου που να μπορώ να νιώσω την έννοια του κοσμοπολίτη και ταυτόχρονα να βιώσω, εκτός της χώρας μας, αυτή την μοναδική ισορροπία της ψυχοσύνθεσης και της ταυτότητας του Έλληνα.

Δεν υπάρχουν πολλοί τόποι όπου μπορείς να αισθανθείς αυτόν το συνδυασμό. Και για να είμαι ειλικρινής, μάλλον υπάρχει ο εξής ένας: η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Χτισμένη το 331 π.Χ. στο δυτικό άκρο του δέλτα του Νείλου από το Μέγα Αλέξανδρο, υπήρξε κατά την αρχαιότητα το σπουδαιότερο λιμάνι και πρωτεύουσα της χώρας ενώ στην ακμή της αποτελούσε μια από τις επιφανέστερες εστίες πολιτισμού και επιστημών. Μια πολιτεία που ιδρύθηκε στην ελληνιστική εποχή, όταν οι κάτοικοι της μητροπολιτικής Ελλάδας που πριν είχαν ο καθένας μια πόλη-πατρίδα, διαχύθηκαν σε μια μεγάλη αυτοκρατορία, συνάντησαν και αλληλεπέδρασαν με τους πολιτισμούς της Ανατολής. Η σχέση Ελλήνων και Αιγυπτίων χάνεται στα βάθη της ιστορίας της Ανατολικής Μεσογείου, χτίζεται δε, στον κοσμοπολίτικο καμβά της Αλεξάνδρειας κατά το δεύτερο μισό του 19ου και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Σήμερα, το αραβικό-ανατολίτικο στοιχείο που κυριαρχεί στην Αλεξάνδρεια συναντιέται με ό,τι απέμεινε από τον Ελληνισμό μιας ακμάζουσας παροικίας, που σε περιμένει να τη συναντήσεις.

Αξιοποιώντας λοιπόν την ευκαιρία της αργίας της Καθαράς Δευτέρας, ανέβηκα στο αεροπλάνο και μέσω των αεροδρομίων της Αθήνας και του Καϊρου, βρέθηκα στο λεωφορείο που θα με μετέφερε ξημερώματα από την πλατεία Ταχρίρ του Καϊρου στον προορισμό μου. Μέσα σε τρεις περίπου ώρες, φτάσαμε. Η επιγραφή στην είσοδο της πόλης μόλις που φαινόταν στο πρώτο πρωινό φως: «Αλεξάνδρεια», γραμμένη στα ελληνικά. Είχα φτάσει.

◊ Τόπος

Η Αλεξάνδρεια βρίσκεται στις μεσογειακές ακτές, σε κομβικό γεωγραφικό σημείο μεταξύ ανατολικού και δυτικού κόσμου, πράγμα που της επέτρεψε να γίνει γρήγορα παγκόσμιο οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Μια σειρά από μνημεία και κτίσματα της εποχής αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Μεταξύ αυτών, ο Φάρος, που συγκαταλέγονταν στα επτά θαύματα του κόσμου, τα Βασιλικά Ανάκτορα, το Μουσείο, ο τάφος του Αλεξάνδρου, η περίφημη Βιβλιοθήκη που έγινε το εκδοτικό κέντρο του τότε γνωστού κόσμου, ο ναός της Ισίδος και το Σεράπειον (ναός αφιερωμένος στον ελληνο-αιγυπτιακό μυστηριακό θεό Σέραπι).

Η πόλη περνά στη συνέχεια στα χέρια των Ρωμαίων μετά την ήττα της Κλεοπάτρας και του Αντωνίου στη ναυμαχία του Άκτιου το 31 π.Χ. και οι χριστιανοί διώκονται. Αργότερα, κατά τη Βυζαντινή εποχή του Μεγάλου Θεοδόσιου, η Αλεξάνδρεια έγινε το μεγαλύτερο χριστιανικό κέντρο της Μέσης Ανατολής, ενώ με την κατάληψή της από τους Πέρσες και ακολούθως τους Άραβες και τους Οθωμανούς, ξεκινά η παρακμή. Η πόλη θα ακμάσει ξανά το 19ο αι. χάρη και στην ικανότητα του Μωχάμετ Αλή, γεννημένου στην Καβάλα όπου έζησε πολλά χρόνια της ζωής του, που έθεσε ως Διοικητής της Αιγύπτου τις βάσεις για τον εκσυγχρονισμό της χώρας και ενθάρρυνε την εγκατάσταση των Ευρωπαίων και ιδιαίτερα των Ελλήνων. Στους δύο παγκόσμιους πολέμους η πόλη βομβαρδίστηκε, χωρίς να πάθει όμως σοβαρές ζημίες και έκτοτε γνώρισε ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη. Μέχρι το 1960 περίπου, χιλιάδες Έλληνες, Άγγλοι, Γάλλοι, Αρμένιοι, Μαλτέζοι, Ιταλοί συνέθεταν ένα ζωντανό μείγμα εθνοτήτων που συμβίωναν αρμονικά. Ωστόσο, μέσα στο κλίμα σύγχυσης που προκάλεσαν η επανάσταση Νάσερ και οι εθνικοποιήσεις επί σχεδόν μία δεκαετία (1955-1965) οι παροικίες των ξένων άρχισαν να μειώνονται δραματικά. Σήμερα, με τον πληθυσμό της να ξεπερνά τα 5 εκατομμύρια κατοίκους αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Αιγύπτου και ταυτόχρονα ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά κέντρα της περιοχής, με το λιμάνι της να εξυπηρετεί περίπου το 80% των εισαγωγών και εξαγωγών της χώρας.

Η περιήγηση στην πόλη του σήμερα ξεκινάει από την παραλιακή ζώνη, την Korniche, που εκτείνεται σε μήκος χιλιομέτρων με διαδοχικούς κόλπους. Όταν περπατήσεις στο μεγαλύτερο κομμάτι της παραλίας, στον δρόμο El Geish, η αίσθηση είναι μοναδική καθώς η Μεσόγειος απλώνεται μπροστά σου. Τα περισσότερα αξιοθέατα περνάνε από την Korniche:

– To Μουσείο Βασιλικών Κοσμημάτων, που άνοιξε πρόσφατα τις πύλες του στο κτίριο που υπήρξε το ανάκτορο της πριγκίπισσας Φάτμα ελ Ζάχρα και στεγάζει τα κοσμήματα της περασμένης δυναστείας της Αιγύπτου.
– To Aνάκτορο και οι Κήποι Μοντάζα, χτισμένο από τον χεβίδη Αμπάς Β’ ως θερινή προεδρική κατοικία. Το υπέροχο αυτό ανάκτορο είναι ένα κράμα ψευδο-μαυριτανικού και φλωρεντίνικου ρυθμού που εντυπωσιάζει. Αν και είναι κλειστό για το κοινό, οι Αλεξανδρινοί συρρέουν στους τεράστιους πανέμορφους κήπους του για μια μικρή απόδραση από το κέντρο της πόλης.
– Η όμορφη γέφυρα Στάνλεϊ, στα ανατολικά του κέντρου, όπου ξεχωρίζει η ιδιωτική παραλία – με τις καμπίνες προς ενοικίαση – που υπάρχει στην εσοχή της.
– Το διάσημο μουσουλμανικό τέμενος Ελ Μουσρί Αμπούλ Αμπάς, μια εκθαμβωτική οκταγωνική λευκή κατασκευή που συνδυάζει περίτεχνη ισλαμική αρχιτεκτονική με ανδαλουσιανές επιρροές. Το τέμενος είναι αφιερωμένο στη μνήμη ενός Σούφι αγίου του 13ου αιώνα από την Ανδαλουσία.
– Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, που βρίσκεται δίπλα στο Γαλλικό Προξενείο και είναι αφιερωμένο στους πεσόντες των εθνικών αγώνων που έγιναν στη θάλασσα.
– Το οχυρό Καϊτμπέη, χτισμένο το 1479 από τον Μαμελούκο σουλτάνο Καϊτμπέη για να προστατεύει την πόλη από τις επιδρομές των Σταυροφόρων. Στέκεται κοντά στο σημείο που πιστεύεται ότι βρίσκονταν ο μυθικός Φάρος της Αλεξάνδρειας. Το επιβλητικό αυτό οχυρό περιέχει μερικές από τις πέτρες της λιθοδομής του Φάρου, καθώς και κόκκινους γρανιτένιους κίονες στη δυτική πλευρά των εξωτερικών τειχών του. Η θέα της προκυμαίας και των παλιών χρωματιστών πολυκατοικιών από τα τείχη του είναι μαγευτική.

Μπορεί η αύρα της θάλασσας να είναι σαγηνευτική, αλλά και στο εσωτερικό της πόλης, δεν εκλείπουν τα σημεία ενδιαφέροντος. Ξεχωρίζουν:
– Το Εθνικό Μουσείο της Αλεξάνδρειας που διαθέτει δεκάδες αντικείμενα που φανερώνουν την μακρά ιστορία της πόλης. Το υπόγειο είναι αφιερωμένο στην προϊστορική και τη φαραωνική περίοδο, ο πρώτος όροφος στην ελληνορωμαϊκή εποχή και ο δεύτερος σε τεχνουργήματα κοπτικής και ισλαμικής τέχνης.
– Ο Κίονας του Πομπήιου, κατασκευασμένος από κόκκινο γρανίτη, ο οποίος στέκεται πάνω από τα ερείπια της αρχαία Αλεξάνδρειας. Χτίστηκε το 295 μ.Χ. προς τιμή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού και πιθανότατα στήριζε το έφιππο άγαλμά του. Γύρω του απλώνονται τα απομεινάρια του εκπληκτικού ναού του Σεράπι, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα γνώσης του αρχαίου κόσμου.
– Η Όπερα της Αλεξάνδρειας, ένα πανέμορφο κτίριο που σχεδιάστηκε το 1918 από το Γάλλο αρχιτέκτονα Ζωρζ Μπαρόκ ο οποίος ενσωμάτωσε ιταλικά και κλασικά ευρωπαϊκά στοιχεία της εποχής.

Αξιοθέατα της ρωμαϊκής εποχής είναι επίσης το Αρχαίο Αμφιθέατρο, μνημείο του 2ου αι. που βρίσκεται δίπλα στο θορυβώδες κέντρο της πόλης καθώς επίσης και οι Κατακόμβες Κομ Ελ-Σουγκάφα (αραβική μετάφραση της αρχαιοελληνικής ονομασίας «Λόφος των οστράκων»). Πρόκειται για το μεγαλύτερο ρωμαϊκό ταφικό συγκρότημα της Αιγύπτου όπου τα ταφικά μνημεία περιλαμβάνουν μια σπάνια μείξη φαραωνικών και ελληνορωμαϊκών μοτίβων που κάνουν φανερό τον κοσμοπολιτισμό της Αλεξάνδρειας. Το σκηνικό είναι πράγματι υποβλητικό και μυστηριακό.

Αν ωστόσο κάποιος διαπιστώσει ότι η Αλεξάνδρεια δεν τον χωρά, υπάρχει πάντα η δυνατότητα της ημερήσιας εκδρομής. Αφενός στο Κάιρο (μπορεί κανείς να ταξιδέψει είτε με τρένο είτε με λεωφορείο) όπου βρίσκονται οι Πυραμίδες της Γκίζας και αφετέρου (κάτι το οποίο έκανα εγώ) στην περιοχή του Ελ Αλαμεϊν, όπου έγιναν το 1942 οι θρυλικές μάχες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η νίκη των Συμμάχων, με τους οποίους συμμετείχε ηρωικά η ελληνική δύναμη της 1ης Ταξιαρχίας, επί του ιταλογερμανικού Άξονα σηματοδότησε το τέλος της γερμανικής επέκτασης, ένα κομβικό σημείο που έκρινε τον Πόλεμο που διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό το σημερινό μας κόσμο. Το μουσείο της μάχης, τα μνημεία και οι ομαδικοί τάφοι των αντιμαχόμενων πλευρών, θυμίζουν και διδάσκουν ότι αυτό που συνέβη το διάστημα 1939-1945 και κόστισε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, ήταν φρικτό και δεν πρέπει να συμβεί ξανά ΠΟΤΕ.

Και επειδή ο τόπος δεν είναι μόνο τα κτίρια και τα μνημεία, αξίζει να αναφερθούμε στην αιγυπτιακή κουζίνα η οποία είναι γνωστή για τη γεύση και τη χρήση φρέσκων φρούτων και λαχανικών. Έχει ως βάση το νοστιμότατο ψωμί ahish (κάτι σαν τη δική μας πίτα) και τα κυρίως γεύματα αποτελούνται από σούπες, μοσχαρίσιο κρέας, αρνί και περιστέρι. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε το παραδοσιακό πιάτο ful medames, δηλαδή φασόλια φάβα που μαγειρεύονται σε ένα δοχείο χαλκού και σερβίρονται με ελαιόλαδο, τεμαχισμένο μαϊντανό, κρεμμύδι, σκόρδο και χυμό λεμονιού. Εννοείται πως υπάρχουν και τα πιάτα που συναντώνται στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (φαλάφελ, κεμπάπ, κεφτέδες).

◊ Άνθρωποι

Η Αλεξάνδρεια είναι από τις λίγες πόλεις που κράτησαν για τόσους πολλούς αιώνες πρωτεύουσα θέση στην παγκόσμια ιστορία. Και η συναναστροφή με τους κατοίκους της σε κάνει να πιστεύεις ότι οι τελευταίοι έχουν πλήρη επίγνωση αυτού του φορτίου και είναι πρόθυμοι να σου μιλήσουν για τις πτυχές αυτής της ιστορίας. Δε θα χρειαστεί ούτως ή άλλως κόπος για να συνδεθείς με τους Αλεξανδρινούς. Αρκεί να τους ρωτήσεις για το αν πηγαίνεις καλά στο δρόμο σου και αμέσως θα πιάσουν κουβέντα. Ειδικά οι νεότεροι που μαθαίνουν αγγλικά, θα χαρούν πολύ να μιλήσουν με τους ξένους.

Μπορεί μάλιστα να ξεκινήσουν την κουβέντα και από μόνοι τους, όπως συνέβη με εμένα. «Ξέρεις τι είναι αυτό που βλέπεις;» πλησίασε και με ρώτησε σε σπαστά αγγλικά ένας Αιγύπτιος, γύρω στα 40, όταν βρισκόμουν στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Αφού συνεχίσαμε την κουβέντα και με ρώτησε από που είμαι, η λέξη «Γιουνάν» (όπως λένε όλοι οι λαοί της Ανατολής τους Έλληνες) τον έκανε να μιλήσει ελληνικά ! «Έχω δουλέψει πέντε χρόνια σε ξενοδοχεία στη Ρόδο και στην Κρήτη…Αγαπώ πολύ την Ελλάδα!». Μόλις δε του είπα ότι είμαι από τη Θεσσαλονίκη, αναφώνησε δύο λέξεις: «Βασίλης Καρράς» 🙂

Η παραπάνω συνομιλία είναι ενδεικτική της φιλικής διάθεσης, της φιλοξενίας και της ευγένειας των κατοίκων. Πιστεύω ότι εκδηλώνεται ανεξάρτητα από την εθνικότητα του συνομιλητή τους, αλλά πολύ περισσότερο αν αυτός είναι Έλληνας. Στο δρόμο προς το Ελ Αλαμείν, καθώς περάσαμε από το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ξεναγός μου είπε για το μεγάλο στρατηλάτη: «Ιt’s a gift from your country, thousands years ago» (είναι δώρο από τη χώρα σας πριν πολλά χρόνια). Και όταν τον ευχαρίστησα γι’ αυτό που είπε, η απάντησή του ήταν ότι απλά αυτή είναι η αλήθεια.

Σε μεγάλο βαθμό, οι ρυθμοί της ζωής των Αράβων δε διαφέρουν και πολύ από τους δικούς μας. Οι άνθρωποι συνομιλούν πολλές φορές φωνάζοντας, η κίνηση στους δρόμους είναι έντονη, η αγορά και τα σκόρπια παραδοσιακά καφενεδάκια είναι γεμάτα κόσμο. Εκεί ωστόσο που το παρακάνουν είναι η τρελή οδήγηση, το κορνάρισμα, οι αντεγκλήσεις μεταξύ των οδηγών και ο «γολγοθάς» που χρειάζεται να κάνει ο πεζός για να περάσει το δρόμο. Τα φανάρια είναι πρόσφατη προσθήκη, όπως μου αναφέρθηκε, και οι οδηγοί μοιάζει να μην τα δίνουν και πολύ σημασία. Το ίδιο χαλαροί είναι και οι πεζοί που δε χρησιμοποιούν τις υπόγειες διαβάσεις αλλά περνάν το δρόμο …υπέργεια, κάνοντας νοήματα στους οδηγούς!

Εκείνο ωστόσο που διαφοροποιεί τη ζωή και τη συμπεριφορά των ανθρώπων, σε σχέση με την Ελλάδα και την Ευρώπη, είναι η θρησκεία. Μπορεί να μην έχουμε να κάνουμε με το αυστηρό και συντηρητικό Ισλάμ της Σαουδικής Αραβίας, όμως σε καμία περίπτωση δεν προσεγγίζει το χαρακτήρα που έχει η μουσουλμανική θρησκεία στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (π.χ. στο Αζερμπαϊτζάν). Επειδή έτυχε μάλιστα να βρεθώ Παρασκευή στο κέντρο της πόλης (στο Ισλάμ η Παρασκευή θεωρείται η κύρια μέρα για συνάθροιση και προσευχή), παρατήρησα ότι πολλά τζαμιά βγάζουν χαλιά προσευχής στα πεζοδρόμια. Ο μουεζίνης, πιστός στο καθήκον του, καλούσε με μία πράγματι μελωδική φωνή τους πιστούς στο τζαμί και η κίνηση είχε μειωθεί στους γύρω δρόμους. Μειωμένη όμως, όπως διαπίστωσα, ήταν και η παρουσία των γυναικών στην προσευχή. Άλλωστε οι περισσότερες φοράν την ισλαμική μαντίλα χιτζάμπ που καλύπτει μόνο το κεφάλι και το λαιμό, ενώ άλλες φορούν το νικάμπ, ένα μακρύ μαντίλι το οποίο καλύπτει το κεφάλι αφήνοντας έκθετα μόνο τα μάτια.

Άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκεία, είναι και η εξαιρετικά περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ. Παρόλο που δεν είναι παράνομη, είναι λίγα τα μπαρ και τα εστιατόρια που το προσφέρουν και μου φάνηκε ότι ελάχιστοι, θα βγουν για να «το τσούξουν» ή αν θα προτιμήσουν να πιουν, θα το κάνουν σπίτι τους. Για όσους πίνουν, η μπίρα είναι το δημοφιλέστερο αλκοολούχο, κάτι που με οδήγησε στο να δοκιμάσω τις περίφημες μπίρες Sakhara, μιας και το εστιατόριο που επέλεξε ο ξεναγός σέρβιρε αλκοόλ.

Τέλος, δεν μπορεί να μη γίνει μνεία για ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα των λαών της Ανατολής, την τακτική του «παζαριού» κατά τις αγορές. Σε πολλά εμπορικά καταστήματα που πουλούν κάθε λογής αντικείμενο, αυτό επιβάλλεται. Οι ντόπιοι μου είπαν ότι είναι ένας τρόπος για να αντιληφθείς τον πραγματικό παλμό της πόλης.

◊ Εμπειρία

Πολλοί συγγραφείς και άνθρωποι του πνεύματος έχουν γράψει για τη θυελλώδη αδάμαστη δύναμη της θάλασσας. Όσο και να μας ελκύει η θέα ενός βουνού, τίποτα νομίζω δεν μπορεί να συγκριθεί με την θέα των κυμάτων, αυτό το απέραντο γαλάζιο που στο βάθος χάνεται και συναντιέται με τον ορίζοντα του ουρανού. Κι όταν περπάτησα σε έναν μακρύ παραλιακό δρόμο, όπως αυτός της Αλεξάνδρειας, δύσκολα μπορούσα να μην νιώσω το παραπάνω συναίσθημα. Ούτε η πολύβουη παραλιακή ζώνη με τα δεκάδες αυτοκίνητα, από τα οποία ξεχωρίζουν τα κίτρινα ταξί, ούτε το κυκλοφοριακό χάος, ούτε οι σκονισμένοι και εν πολλοίς βρόμικοι γύρω δρόμοι μπορούσαν να σβήσουν το θαλασσινό στοιχείο και τη μυρωδιά της Μεσογείου, που κυριαρχεί.

Αφήνοντας όμως τον παραλιακό δρόμο για να επικοινωνήσω με τα ενδότερα της πόλης, προτίμησα να χαθώ στους πιο σκοτεινούς και στενούς δρόμους. Εκεί που υπάρχουν οι ντόπιοι που ζουν την καθημερινότητα τους, οι πλανόδιοι που με το ξύλινο καρότσι διαλαλούν την πραμάτεια τους, καθώς και όσοι διατηρούν τα περίφημα σουκς -τα μικρομάγαζα-, όπου αισθάνθηκα ότι ανακάλυπτα τον κόσμο όλο: από ξηρούς καρπούς, μπαχαρικά, αρώματα μέχρι οικοσκευές, μουσικά όργανα, τάβλι, κοσμήματα και ό,τι άλλο μπορούσα να φανταστώ.

Αφού ήπια ένα φλιτζάνι αραβικού καφέ και δοκίμασα σίσα (όπως λένε στα αραβικά το ναργιλέ) καθισμένος στην ξυλόγλυπτη καρέκλα ενός από τα πολλά γραφικά καφενεδάκια, συνέχισα τη βόλτα μου προς το σταθμό Ραμλίου. Από εδώ ξεκινάνε τα τραμ, ταλαιπωρημένα και καθόλου σύγχρονα. Σκέφτηκα ωστόσο, ότι η εμπειρία της διαδρομής θα πρέπει να είναι μοναδική και έτσι ανέβηκα και κατευθύνθηκα προς τη συνοικία παλαιοπωλών Αταρίν. Και εκεί το θέαμα ήταν ιδιαίτερο αφού οι προσηνείς πραματευτάδες πωλούν παλιά έπιπλα (εκθέτοντας τα ακόμη και στο δρόμο), πορσελάνες, αλλά και βιβλία.

Γυρνώντας πάλι στην κεντρική περιοχή, παρατήρησα τα γκράφιτι, τους μουσικούς του δρόμου που συμπλήρωναν το σκηνικό της αιγυπτιακής μητρόπολης, μαζί με τα ατμοσφαιρικά ξενοδοχεία και τα ζαχαροπλαστεία. Συνειδητοποίησα τότε ότι πράγματι η Αλεξάνδρεια έχει επηρεαστεί από την επικοινωνία της με τα μεσογειακά λιμάνια, όσο καμία άλλη πόλη στην Αίγυπτο. Έχει παράθυρο τη Μεσόγειο αλλά ταυτόχρονα τα πάντα στο εσωτερικό της κινούνται σε φρενήρεις ρυθμούς. Το θαλασσινό αεράκι της προκυμαίας αναμιγνύεται με τις μυρωδιές των στενών. Θα έλεγε κανείς ότι θυμίζει πόλη του Ευρωμεσογειακού Νότου. Από την άλλη, η θεατρικότητα της εικόνας που αποπνέει η μουσουλμανική μαντίλα, τα τζαμιά και η χαώδης κατάσταση των δρόμων είναι μια εικόνα διαφορετική στα μάτια ενός Ευρωπαίου. «Μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες», η πολιτεία που οραματίστηκε ο Μέγας Αλέξανδρος είναι μια πόλη της Μέσης Ανατολής.

Θα αναρωτηθεί κανείς λοιπόν, τι κάνει ιδιαίτερο αυτή την πόλη και της δίνει αυτήν τη μαγεία, όπως έγραψα και στον τίτλο. Αναμφίβολα, όταν ταξιδεύουμε μας συνεπαίρνει να βλέπουμε ένα σκηνικό που ρηγματώνει τη συνηθισμένη εικόνα που έχουμε για τον κόσμο. Σε κάθε περίπτωση, η αντίθεση, οι δύο διαφορετικοί κόσμοι, όπως λέμε συχνά, είναι επίσης ελκυστική. Αλλά τέτοιοι προορισμοί που μπορούν να σε κάνουν να αισθανθείς τα παραπάνω, σίγουρα υπάρχουν. Η Τουρκία, ο Λίβανος, το Ισραήλ και άλλοι. Τι το διαφορετικό έχει η Αλεξάνδρεια;

Η απάντηση είναι κρυμμένη στο παρελθόν που έχει αφήσει τα ίχνη του στο σήμερα. Δίπλα στη σύγχρονη Αλεξάνδρεια που μόλις περιέγραψα και που κάθε τετραγωνικό της πάλλεται, κρύβεται η πόλη της μνήμης. Η ανεξίτηλη σφραγίδα της ελληνικής παροικίας που ήκμασε στην εποχή της μπελ επόκ, και σήμερα ακόμα επιμένει, η Αλεξάνδρεια της Βιβλιοθήκης, του Κωνσταντίνου Καβάφη, της Πηνελόπης Δέλτα, του Στρατή Τσίρκα, του Μάνου Λοϊζου που σε ακολουθεί παντού. Ακριβώς όπως το προέβλεψε και ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής: «Η πόλις θα σε ακολουθεί».

(συνεχίζεται στο Β’ μέρος)

Βασίλης (31.03.2019)

Τα φωτογραφικά κλικ

ΥΓ.1 Με την αναφορά στο Γιάννη Μπεχράκη, ας μου επιτραπεί να θεωρηθεί το παραπάνω κείμενο ως μνημόσυνο στον άνθρωπο που παρακίνησε εμμέσως πολλούς, μεταξύ αυτών και εμένα, να εμβαθύνουν στην τέχνη της φωτογραφίας.
https://www.ellines.com/myths/3868-tha-stamatiso-mono-otan-den-antechoun-ta-podia-mou/#

ΥΓ.2 Η φράση του τίτλου «Μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες» αποτελεί στίχο από το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη «Όσο μπορείς» (1913).

ΥΓ.3 Όσοι είναι λάτρεις της ιστορίας, και ειδικά της στρατιωτικής, μπορούν να δουν το παρακάτω ντοκιμαντέρ που αφορά τη Μάχη του Ελ Αλαμεϊν υπό το πρίσμα της αναμέτρησης των δύο στρατηγών των δύο αντιπάλων, του Γερμανού Έρβιν Ρόμελ και του Βρετανού Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ.